سبزه انداختن به آب و تاب‌بازی در «حیات حاجی» بوشهری‌ها

به گزارش ایسنا، در اجرای مراسم «حیات حاجی» زنان نقش اصلی را در برگزاری این مراسم بر عهده دارند و اعمال آیینی را با این امید انجام می‌دهند که سفر حاجی به دور از خطر و به سلامت به انجام برسد.
«حیات حاجی» آیینی نمایشی – مذهبی است که به مناسبت تشرف هر فرد به خانه خدا انجام می‌شود و ریشه در باورهای دینی – مذهبی مردم دارد. این مراسم در بیشتر مناطق استان بوشهر، با عناصری نمادین و اسطوره‌ای، به شکلی با شکوه برگزار می‌شود.
غروب روز قبل از عید قربان همه بستگان و اهالی محل در منزل فرد مشرف شده به خانه خدا دور هم جمع می‌شوند و با حلوایی که از آرد برنج، هل و دارچین تهیه شده یا در برخی موارد شله زرد، از مهمانان پذیرایی می‌کنند.
سپس با اقوام و آشنایان سبزه‌ای به نام «سبزه حیاتی» را که بیست روز قبل، در روز حرکت زائر به مکه کاشته‌اند، با هلهله و شادی به ساحل می‌برند و از سوی خانم‌ها به نمایندگی هر حاجی، با نیت خیر و نیکی و طلب حاجت به آب دریا می‌سپارند.
البته برگزاری آیین حیات حاجی در دیلم تا حدی متفاوت است. خانواده حاجی هنگام انداختن سبزه به دریا، اطرافیان و بستگان خود را دعوت می‌کنند و سبزه‌هایی را که از قبل در حلبی‌های فلزی کاشته‌اند به ساحل می‌برند، ریسمان یا طنابی دور حلبی‌ها می‌بندند، آنها را می‌چرخانند و به دریا پرتاب می‌کنند. این رسم به زمانی برمیگردد که زائران با لنج به سمت مکه و مدینه می‌رفتند و انجام این عمل به نیت آن بود که حاجی سفرش به سلامت باشد.
در هنگام به آب انداختن سبزه نیز اشعاری با این مضمون خوانده می‌شود:
حیات حاجی منم کشکول حاجی منم حاجیون حج میروم بلکه ثوابی داشته بو نقل و نباتی داشته بو آب حیاتی داشته بو
سپس خانواده زائر مقداری از آب دریا را در ظرفی می‌ریزند و به منزل می‌برند و چون معتقدند که شفا بخش است، آن را به افراد بیمار می‌دهند تا با مالیدن آن به پیشانی شفا یابند.
پس از مراجعت به منزل، خانواده حاجی به اتفاق خویشان و دوستان، چهار عدد تاب بزرگ در وسط حیاط برپا می‌کنند و از مردم می‌خواهند که هرکس با هر نیت و حاجتی که دارد در آنها بنشیند و تاب بخورد. هنگام تاب خوردن، افراد خوش صدا با خواندن چاووشی و سرود، فضای خاصی به اجرای این آیین می‌دهند. خانواده حاجی نیز نقل و پول بر سر حضار می‌ریزند و با شربت و شیرینی و دیگر خوراکی‌ها از همه پذیرایی می‌کنند. این تاب‌ها تا هنگام برگشت حاجی برقرارند.
شواهد نشان می‌دهد که تاب بازی در روز عیدقربان، مراسم رایج میان ترکمن‌ها نیز است. پیران ریش سفید این قوم تاب خوردن در روز عید را نماد صعود انسان به عرش و فرو ریختن گناه می‌دانند. بر این اساس می‌توان اینگونه برداشت کرد که در آیین نمایشی حیات حاجی نیز چنین تفکری جاری است و تاب و تاب بازی، کارکردی نمادگرایانه و مقدس دارد.
همچنین در این مجلس، گوسفندی را که قرار است در روز عید قربان، قربانی شود، با پوشاندن لباسی زیبا و تزیین شده به میان مردم می‌آورند و اطراف آن هلهله و شادی می‌کنند.
پی‌نوشت: در این گزارش از اطلاعات مقاله «بررسی آیین مذهبی – نمایشی «حیات حاجی» در بوشهر» نوشته میترا خواجه‌نیان و اشرف سلطانی‌نیا، منتشر شده در فصلنامه فرهنگ مردم ایران استفاده شده است.
انتهای پیام