سیگنال‌های تجاری مسکو به دمشق/ صادرات نفت و گازوئیل زیرِ سایه تحریم آمریکا

مرجان احمدی: روسیه صادرات نفت خود را از بندر مورمانسک در قطب شمال به بندر بانیاس سوریه افزایش داده است. این خبری است که رویترز به‌تازگی و براساس داده‌های حمل‌ونقل دریایی اعلام کرده است.
هرچند مردم سوریه به‌دلیل حمایت تمام‌قدِ کاخ کرملین از اسد و دولتش، همچنین اعطای پناهندگی به او و همسرش، دل خوشی از روسیه ندارند اما احمد الشرع و دیگر کسانی که اکنون زمام این کشور را در دست دارند، به‌خوبی می‌دانند که نباید حمایت کشورهای منطقه به‌خصوص روسیه را از دست بدهند.
شکی نیست که ولادیمیر پوتین طی ۱۰ سال جنگ داخلی سوریه، نقشی اساسی در حمایت و پشتیبانی از نظام اسد ایفا کرد. پایگاه‌های نظامی روسیه در سواحل سوریه، نه‌تنها امکان گسترش نفوذ مسکو به مدیترانه و شمال آفریقا را فراهم کردند، بلکه به روسیه اجازه داده شد مواضع شورشیان، از جمله هیئت تحریرالشام که اکنون در قدرت است را هدف حملات هوایی قرار دهد. پس از فرار بشار اسد از کشور، او به مسکو پناه برد؛ جایی که به‌نظر می‌رسد بخشی بزرگی از برنامه‌های آینده سوریه از همین نقطه تنظیم می‌شود.
بازی برد – برد روسیه و سوریه در انتقال انرژی
حالا خبر رسیده که نفتکش «میتزل» که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد، حدود ۱۴۰ هزار تن نفت خام روسیه را از بندر مورمانسک بارگیری کرده و به بندر بانیاس سوریه انتقال داده است.
داده‌های کشتیرانی گروه مالی بورس اوراق بهادار لندن و اطلاعات بازرگانان نشان می‌دهد نفتکش‌های «ساکینا» (Sakina) و «آکواتیکا» (Aquatica) در ماه مارس از روسیه برای حرکت به سمت سوریه محموله‌های نفت خام بارگیری کرده‌اند و نفتکش «سابینا» هم در ماه آوریل یک محموله نفت ارسال کرده است.
عرضه کلی نفت روسیه به سوریه تاکنون در سال جاری میلادی به حدود ۳۵۰ هزار تن، معادل حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه رسیده است. از سویی، تحریم‌های آمریکا علیه گازپروم نفت و شرکت‌های حمل‌ونقل نفت روسیه سبب شده است روسیه به‌دنبال خریداران جایگزین برای نفت قطب شمال باشد.
روسیه افزون بر نفت خام، در سال جاری میلادی مقادیر قابل ‌توجهی گازوئیل نیز به سوریه صادر کرده است. وزارت نفت سوریه در ماه آوریل اعلام کرده بود که فعالیت پالایشگاه «بانیاس» پس از دریافت محموله‌های جدید نفت خام از سر گرفته شده است.
سوریه در تلاش است برای تأمین خوراک پالایشگاه‌های خود به‌دنبال محموله‌های نفتی باشد، زیرا تولید نفت در این کشور با چالش‌هایی روبه‌روست. پالایشگاه بانیاس سوریه، بزرگ‌ترین پالایشگاه در این کشور، دسامبر ۲۰۲۴ در بحبوحه کمبود نفت فعالیت خود را متوقف کرد.
جبران خسارت یا کسب منافع؟
البته روابط تجاری دو کشور تنها به انتقال نفت و گازوئیل محدود نمی‌شود و مسکو در همان ماه‌های نخستین به تزریق نقدینگی به سوریه اقدام  و هواپیمای حامل اسکناس به دمشق ارسال کرد.
۲۴ بهمن ۱۴۰۳ (۱۲ فوریه ۲۰۲۵) بود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در تماس تلفنی با ابومحمد الجولانی(احمد الشرع)، رهبر تحریر الشام و رئیس دولت انتقالی سوریه، گفت‌وگو کرد. همان زمان کرملین اعلام کرد که پوتین در این مکالمه، بر حمایت روسیه از حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه تأکید کرده و از آمادگی مسکو برای کمک به بهبود شرایط اقتصادی و ارائه کمک‌های بشردوستانه خبر داده است. این نخستین تماس رسمی بین دو طرف پس از سقوط دولت بشار اسد بود که طی آن، بر ادامه گفت‌وگوها و همکاری‌های دوجانبه توافق شد. پیش از این تماس، در ۹ بهمن ۱۴۰۳ (۲۸ ژانویه ۲۰۲۵)، یک هیئت عالی‌رتبه روسی برای نخستین‌بار از زمان تغییر قدرت در سوریه وارد دمشق شد. 
وزارت خارجه روسیه اعلام کرد این هیئت با مقام‌های ارشد دولت انتقالی، از جمله احمد الشرع، رئیس دولت موقت، اسعد الشیبانی، وزیر خارجه، و ماهر الشرع، وزیر بهداشت، دیدار کرده است. در این دیدار، مسکو حمایت خود را از وحدت و حاکمیت سوریه اعلام و آمادگی خود را برای کمک به بازسازی این کشور ابراز کرد. همچنین، دو طرف بر تداوم روابط دوجانبه و همکاری‌های چندجانبه تأکید داشتند.
دمشق تلاش کرده است مذاکرات با روسیه را تلاشی برای جبران خسارت‌های ناشی از حملات هوایی روسیه معرفی کند؛ حملاتی که در سال‌های گذشته و با هدف حمایت از نظام بشار اسد انجام شد. برخی منابع اعلام کردند که مذاکره‌کنندگان سوری در گفت‌وگوهای اخیر اعلام کرده‌اند که دولت جدید خواهان بازگرداندن وجوهی است که نظام اسد در سال‌های گذشته به روسیه منتقل کرده بود. 
طبق سوابق گمرکی، بانک مرکزی سوریه بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ نزدیک به ۲۵۰ میلیون دلار به یک بانک دولتی در مسکو انتقال داده است.
همچنین، گزارش سال ۲۰۱۹ سازمان ضدفساد گلوبال ویتنس نشان می‌دهد که اعضای خانواده اسد، که ثروت شخصی خود را عمدتاً از انحصارات تجاری و دریافت رشوه به‌دست آورده بودند، بیش از ۴۰ میلیون دلار صرف خرید آپارتمان‌های لوکس در برج‌های مسکو کرده‌اند. 
بی‌شک یک توافق جامع میان روسیه و سوریه می‌تواند بسیاری از مناسبات سنتی میان دو کشور را که در سال‌های پیش از جنگ پایه‌گذاری شده بود، بازسازی کند. در دوران بشار اسد، سوریه یکی از وفادارترین مشتریان تسلیحاتی روسیه به‌شمار می‌آمد و در مقابل، روسیه از مهم‌ترین شرکای تجاری این کشور بوده است. در همان دوره، شرکت‌های روسی میلیاردها دلار در پروژه‌های زیرساختی و انرژی در سوریه از جمله در استخراج نفت از میدان‌های نفتی سوریه و فرآوری گاز طبیعی برای صادرات سرمایه‌گذاری کردند.
۲۲۳۲۲۳